راهنمای انتخاب و خرید فرش ماشینی

فرش ماشینی همانطور که از نامش پیداست، فرشی است که بر خلاف فرش سنتی، با ماشین آلات صنعتی بافته شده و به بازار می رود. در این مطلب مختصر، کمی بیشتر با فرش ماشینی و انواع مختلف آن و نکاتی برای نگهداری هرچه بهتر آن آشنا می شویم. با ما همراه باشید.

تاریخچه فرش ماشینی در ایران

در اوایل دهه پنجاه شمسی، عده ای از تجار ایرانی فرش های ماشینی را از بلژیک وارد ایران کرده و همزمان با آن، کارخانه های تولید فرش ماشینی در ایران تاسیس شدند. از آنجا که ایرانی ها زیاد از فرش استفاده می کردند و همچنین با توجه به قیمت بالای فرش سنتی، فرش ماشینی مقبول طبع ایشان قرار گرفت و به رونق نسبی دست یافت. البته نا گفته پیداست که فرش سنتی، یا همان دست بافت، همچنان از ارزش معنوی و مادی بالا برخوردار بوده و هست.

جنس الیاف به کار رفته در فرش ماشینی

فناوری های مختلفی توانسته اند در تولید فرش ماشینی به کمک بیایند. همچنین، در تولید فرش ماشینی از الیاف مختلفی استفاده می شود. فرش ماشینی، مانند فرش سنتی و دست بافت در تراکم ها و شانه های گوناگون تهیه می شود.

در بازار، پر فروش ترین و محبوب ترین فرش ماشینی، فرشی است که با رنگ آکریلیک تهیه شده باشد. در این نوع فرش، از الیافی به کار رفته که بسیار شبیه پشم هستند و به همین جهت این نوع فرش نرمی خاصی دارد. همچنین، فرش آکریلیک، از دوام و ماندگاری بالایی برخوردار است. البته، به قول آن اصطلاح معروف که همانقدر که پول بدهی آش می خوری، بنا به همین دلایل است که قیمت این نوع فرش ماشینی نسبت به بقیه فرش ها بالاست. از آنجا که قیمت پشم طبیعی بالاست، در ساخت فرش ماشینی نسبت استفاده از پشم طبیعی بسیار کم است.

فرش آکریلیک، بر اثر رطوبت یا شستن یا آفتاب خوردن چندان تغییری نمی کند و به اصطلاح آب نمی رود. اما در انواع دیگر فرش ماشینی، که با الیاف مخلوط آکریلیک و پلی پروپلین، یا صد در صد پلی پروپیلن بافته شده اند، این نکته دیده نمی شود. به عبارت دیگر، فرش هایی که در آنها آکریلیک و پلی پروپیلن و یا صد در صد پلی پروپیلن به کار رفته شده باشد، ماندگاری پایین تر داشته و مقاومت کمتری در برابر آب و آفتاب از خود نشان می دهند. یکی از دیگر از معایب فرش های غیر آکرولیک خالص، این است که قابلیت جذب آلودگی دارند. اگر آلودگی هایی با پایه ی روغن به الیاف این فرش ها سرایت کند،  پاک کردن آنها سخت خواهد بود اما در مورد آلودگی های قابل حل در آب این مساله صدق نمی کند.

پر فروش ترین و محبوب ترین فرش ماشینی، فرشی است که با رنگ آکریلیک تهیه شده باشد

شانه و تراکم فرش ماشینی

در خرید فرش ماشینی، مانند هر فرش دیگر، باید به دو عامل شانه و تراکم توجه داشت. فرض کنید که به بازار رفته اید و یک فرش زیبا چشم تان را گرفته است. به نزد فروشنده می روید تا کمی بیشتر در مورد آن فرش اطلاع پیدا کنید. فروشنده به شما می گوید این فرش ۱۰۰۰ شانه است. منظورش چیست؟

در خرید فرش ماشینی، مانند هر فرش دیگر، باید به دو عامل شانه و تراکم توجه داشت

به تعداد گره های رنگ موجود در هر متر عرض فرش شانه گفته می شود. هر فرش دارای دو تراکم عرضی و طولی است. بنابراین این فرش زیبا ۱۰۰۰ شانه است، منظور این است که در هر متر از عرض فرش، ۱۰۰۰ گره رنگ به کار رفته است. در بازار، فرش ها در شانه های مختلفی به فروش می روند که عبارت اند از: ۲۲۰، ۲۵۰، ۲۸۰، ۳۲۰، ۳۵۰، ۳۸۰، ۴۰۰،۴۴۰، ۵۰۰، ۷۰۰ و ۱۰۰۰ شانه. از سوی دیگر به تعداد گره های رنگ به کار رفته در طول فرش، تراکم طول فرش یا تراکم گفته می شود. مثلاً اگر همان فروشنده به شما بگوید که این فرش زیبا، تراکم ۷۰۰ دارد، منظور این است که در هر متر از طول فرش ۷۰۰ شانه (یا گره رنگ) بافته شده است. در بازار فرش تراکم های مختلفی وجود دارد که عبارت اند از:  ۳۰۰، ۴۰۰، ۵۰۰، ۶۰۰، ۷۰۰، ۸۰۰، ۹۰۰، ۱۰۰۰، ۱۴۰۰، ۲۵۵۰، ۳۰۰۰ و ۳۲۰۰ رج

نکاتی برای نگهداری فرش ماشینی

بهتر است فرش های ماشینی از رطوبت دور بمانند، چرا که در تار و پود فرش، پنبه یا چوب به کار می رود و طبیعی است که این دو ماده مقاومتی در برابر رطوبت ندارند. شستن اصولی و صحیح این نوع فرش ها هم حایز اهمیت است. پس بهتر است برای شستن فرش ماشینی خود از شرکت های معتبر و متخصص در این امر کمک بگیرید.

فرش های ماشینی بر روی کف های سرامیک حرکت می کنند. چنانچه این مساله شما را ناراحت می کند و فکر می کنید قرار دادن مبل یا میز ناهارخوری روی فرش برای توقف حرکت آن خوب است دست نگه دارید! با این کار به فرش ماشینی خود آسیب می زنید. ما توصیه می کنیم برای توقف حرکت فرش روی کف سرامیک از ترمز فرش استفاده کنید. هنگام جا به جایی و نقل مکان، بهتر است فرش را به جای اینکه تا کنید، لوله نمایید.

بهتر است فرش های ماشینی از رطوبت دور بمانند

* و نکته آخر اینکه، برای جلوگیری از فرسایش فرش ماشینی خود، هر شش ماه یک بار آن را سر و ته کنید.

نکات کلیدی در بافت فرش

نکات کلیدی در بافت فرش

گرچه یک بافت معیوب ، ممکن است از جهات بسیار زیادی دارای مشکل باشد ، اما چند نکته کلیدی وجود دارد که اگر توسط بافنده رعایت شوند ، بافت فرش - حداقل - دارای کیفیت قابل قبول خواهد بود و اگر رعایت نشوند ، ممکن است لطمات غیر قابل جبرانی به فرش وارد شود .

۱- اساس انجام یک بافت خوب
اول : دار قالی سالم و بدون عیب 

دوم : انجام چله کشی صحیح و یکدست می باشد .
بنابراین ، چنانچه کیفیت موارد فوق ، برای شما قابل قبول ( یا دلچسب ) نبود ، تا زمان حل مشکل ، بهیچ عنوان بافت را شروع نکنید .
برای بافندگان تازه کار و کم تجربه ، چله کشی کاری سخت و دشوار است همچنین ، با توجه به حساسیت فوق العاده چله کشی در حاصل کار ، بهتر است کار چله کشی را به افراد خبره و با تجربه واگذار کنید .

۲- پود نازک :
پس از انتخاب دار مناسب و انجام چله کشی صحیح ، مهمترین عامل موفقیت در انجام یک بافت خوب ، این است که بافنده در کشیدن پود نازک ، به اندازه کافی ، مهارت داشته باشد . بنابراین - لطفا تا قبل از حصول اطمینان ، و تمرین کافی ، در این مورد بهیچ وجه ، بافت را شروع نکنید زیرا :
کیفیت بافت هر فرش بیشتر از هر چیز مربوط به کیفیت کشیدن پود نازک آن است

۳- کنترل دقیق ارتفاع فرش :
 بطور مرتب ( معمولا هر بیست رج یکبار ) ارتفاع بافت را متناسب با رجشمار محاسبه کرده  کافی است ارتفاع فرش را برابر با آن بطور مرتب و از همان ابتدا تنظیم کنید و از مشکلات و عیوب زیادی که در اثر عدم کنترل ابعاد ممکن است بوجود آید جلوگیری نمائید .

با این حال  توجه کنید که :

اگر بافت شما پایین زدگی داشت : ( اشکال کار شما یکی از موارد زیر است )

*** دفه را بیش از حد و خیلی محکم می کوبید .
*** چله ها را بیش از حد استاندارد ( بوسیله پیچهای سردار ) سفت کرده اید .
*** تراکم چله ها ، کم است ( چله ها بازتر از حد استاندارد کشیده شده است . عرض کارتان بیش از اندازه خواسته شده می باشد .)
***پود کلفت وپود نازک را به صورت مرتب در هر رج ، استفاده نمی کنید .

اگر بافت شما بالا زدگی داشت : ( اشکال کار شما یکی از موارد زیر است )

*** دفه را آرام و کمتر از حد استاندارد می کوبید .
*** چله ها شل است ( می توانید بصورت یکنواخت ، آنرا از طریق پیچهای سردار سفت نمایید).
*** تراکم چله ها زیاد است ( عرض کار کمتر از اندازه خواسته شده می باشد .)
*** پود نازک را خیلی سفت و خشک می کشید .( در این صورت هر چقدر هم دفه بزنید رج بعدی پایین تر نخواهد رفت .)

و یک نکته خیلی مهم دیگر ، در ارتباط با << کنترل ابعاد و اندازه فرش  >>
متاسفانه ، اکثر بافندگان عادت به اندازه گیری مرتب بافت ندارند و گاهی تا نیمه های فرش ، حتی یک بار هم ، آن را اندازه نمی گیرند و بالفرض ، اگر در وسط کار متوجه شوند که بافتشان ( مثلا ) پنج سانت کوتاه شده است ، سعی می کنند در نیمه دوم ، آن پنج سانت را هم جبران کنند . ( یعنی نیمه دوم را آنقدر بلند و با فاصله می بافند که پنج سانت هم بیشتر از اندازه استاندارد باشد !!) و اینجاست که اشتباهی بزرگتر از اشتباه اول را مرتکب می شوند !! چون در این صورت ، تمام فرش ( هم نیمه اول و هم نیمه دوم ) از نظر اندازه و ابعاد ، خراب شده است . بنابراین : اگر مقداری از فرش را ( بدون اندازه گیری دقیق و مرتب ) بافتید و بعدا متوجه شوید فرش بالا زدگی یا پایین زدگی دارد ، لطفا باقیمانده فرش را مطابق اندازه های استاندارد جدول ببافید ! ( و به قسمتی که دچار مشکل شده است ، کاری نداشته باشید !!! )

همواره از گره های استاندارد با طول سه سانتیمتر (هر دو لای نخ با هم سه سانت !!) استفاده کنید چون در غیر این صورت با مشکل کسری نخ مواجه خواهید شد .
بسیاری از عیوب و مشکلات بوجود آمده در طول بافت ، بوسیله رفوگری و ... قابل رفع هستند اما متاسفانه گاهی برای تامین نخهای کسری ( بخصوص اگر تعداد آنها زیاد باشد یا در قسمتهای حساس نقشه باشند ) هیچ کاری نمی توان انجام داد ! تا جایی کا ممکن است نا چار شوید تا بافت خود را نیمه کاره رها کنید بنابراین لطفا این توصیه را کاملا جدی بگیرید !!

اکثر بافندگان وقتی با این پرسش مواجه می شوند که : << آیا طول گره هایتان بلند نیست ؟ >> فورا جواب می دهند که : خیر !! اتفاقا خیلی هم کوتاه است ! اما اگر چند گره از روی بافت را با قلاب شکافته و با خط کش اندازه بگیرید می بینید که طول هر گره ۵/۳ یا ۴ سانتیمتر ( و بیشتر از مقدار نخ داده شده ) است ... بنابراین تا قبل از اندازگیری دقیق در این مورد قضاوت نکنید !!

بعد از بافت هر رج باید گره ها را (بوسیله دو انگشت دست ) سر کشی نمائید . تا گره ها بصورت کاملا صاف و کشیده در ساختمان فرش قرار بگیرند ،همچنین می توانید با استفاده از دفه ، گره ها را شانه کنید شانه زدن بافت بوسیله دفه برای فرشهائی که بعدا برجسته کاری می شوند یک کار ضروری و لازم است

4- نا همواری و سر کجی امتداد رج ها
گاهی اتفاق می افتد که پس از بافت مقداری از فرش ، امتداد رجها ، بتدریج از حالت کاملا صاف و افقی بودن خارج شده و ناهموار می شوند گاهی حتی بافت ، دچار سر کجی شدید می شود ( بطوریکه یک سمت بافت بالاتر و سمت دیگر پایین تر قرار می گیرد . )

دلایل بوجود آمدن اشکال ( ناهمواری یا سر کجی )
این مشکل ، دو دلیل عمده دارد که هر دو مربوط به انجام ناصحیح چله کشی است .
-یکنواخت نبودن کشش چله ها در عرض کار :
در قسمتهایی که چله ها سفت تر است ، رجها در اثر دفه زدن ، به سادگی پایین می روند ولی در قسمتهایی که چله ها شل است ، هر چقدر هم دفه بزنید رجها پایین نمی روند ، بنابراین در امتداد رج ، پستی و بلندی ایجاد می شود .

-عدم تراکم یکنواخت تارهای چله در عرض کار :
در قسمتهائی که تعداد چله بیشتری ریخته شده ، طبیعتا ارتفاع فرش بدلیل فشردگی و تراکم بیشتر ، بالا می زند و بالعکس