انواع نخ در فرش های دستباف

انواع نخ در فرش های دستباف و ویژگی های آنها

مام رشته­هایی که به عنوان تار، پود و یا گره در فرش استفاده می­شوند فارغ از نوع آن (ابریشم، کرک، پشم و یا نخ) قبل از هر کاری ریسیده می­شوند. (البته نخ­هایی که در صنعت فرش بکار گرفته می­شوند بیشتر از این چهار نخی هستند که ما آورده­ایم، مانند ویسکوز، آکریلیک ابریشم مصنوعی و . . . که معمولا درصنعت فرش ماشینی استفاده می­شوند ولی به این علت که بیشترین نخی که در صنعت فرش دستباف استفاده می­شوند، همین چهار نخ هستند به توضیح آن­ها می­پردازیم) ریسندگی نخ نکات حائز اهمیت زیادی دارد که برای نمونه می­توان به جهت تابیدن دوک نخ­ریسی اشاره کرد. اگر جهت حرکت دوک نخ­ریسی موافق حرکت عقربه­های ساعت باشد، رشته مورد نظر مانند حرف S انگلیسی بافته می­شود که به اختصار به آن S می­گویند. اگر جهت حرکت دوک نخ­ریسی خلاف عقربه­های ساعت باشد به آن Z می­گویند.

رشته ­های ریسیده شده را بعد از ریسندگی(معمولا خلاف جهت ریسندگی) به یکدیگر میتابانند و نخ مورد نظر خود را تولید می­کنند. که تعداد رشته­هایی که به یکدیگر تابیده می­شود بسته به نوع کار متفاوت خواهند بود.

نخ­ها به دو دسته ترکیبی و غیر ترکیبی تقسیم می­شوند که نخ­های ترکیبی معمولا برای فرش­های ماشینی استفاده می­شوند. در نخ­های ترکیبی از نخ­هایی مانند ویسکوز، آکریلیک و پلی­پروپیلن استفاده می­شود که بنا به رنگ و ضخامت و چند لا بودن نخ­ها و موارد استفاده آن­ها، ترکیب­های متفاوت و متنوعی به دست می­آید.

نخ­های ابریشمی مصنوعی نیز وجود دارد که برای فرش­های ماشینی استفاده می­شوند. از محاسن نخ­های ترکیبی به ضخامت کم، تنوع بافت، رنگ­پذیری خوب و ارزان قمیت بودن و مقرون به صرفه بودنشان اشاره کرد. البته نخ­های مصنوعی و ترکیبی معایبی نیز دارند که به پرز دهی بسیار بالا و بوگرفتن در طول زمان و مضر بودن برای سلامتی انسان اشاره کرد.

البته دستگاه­های بافندگی فرش­های ماشینی پیشرفته شده­اند و نوع بافت در این فرش­ها ارتقاء پیدا کرده و تقریبا پرزدهی این­گونه از نخ­ها به 5% کاهش یافته است. ولی کماکان ضررهای بیان شده برای نخ­های مصنوعی و فرش­های ماشینی به جای خود باقی هستند. البته بعضی از شرکت­های تولید کننده فرش ماشینی، ادعاهایی کردند که محصول ایشان به اصطلاح آنتی­کتریال و. . . هستند و برای سلامتی مضر نیستند و لی این ادعا خیلی صحت ندارد.

نخ­های غیر ترکیبی که معمولا طبیعی هستند، برای فرش­های دستباف استفاده می­گردند و انواع گوناگونی دارند که می­توان به موارد زیر اشاره کرد:

ابریشم، کرک، پشم، نخ (پنبه) که به توضیح اجمالی این موارد اشاره خواهیم کرد.

ابریشم:

نخ ابریشمی از پیله کرم ابریشم به دست می­آید که از نظر استحکام و مقاومت چندین برابر نخ­های پشمی و نخی دوام دارد و از نظر قطر بسیار نازک و لطیف می­باشد. همین امر باعث شده فرش­هایی که با این نخ­ها بافته می­شوند از خصوصیات زیر برخوردار باشند:

بافت فرش به وسیله نخ ابریشمی بسیار زمان­بر بوده و کاری بسیار پر مشقت است. به علت نازکی بسیار زیاد این نخ­ها نسبت به نخ­های پشمی، تعداد رج­های بافته شده در فرش ابریشمی بسیار بیشتر از فرش­های پشمی می­باشد که معمولا فرش­های تمام ابریشمی رج شماری بالای 65 دارند و به همین علت از قیمت بالایی نیز برخوردارند. از دیگر نکاتی که می­توان در فرش­های ابریشمی اشاره کرد، نرمی و لطافت مثال زدنی آن­ها خواهد بود.

ابریشم نسبت به سایر نخ­ها مانند پشم و یا نخ نرم­تر است و برای برجسته نشان دادن طرح و نقش از آن استفاده می­شود. پشم یا کرک بعد از بافت فرش ارتفاعی در حدود 1سانتی­متر از تار و پود فاصله می­گیرند ولی نخ ابریشمی که در فرش کار میشود به علت نرمی و عدم استقامت به اصطلاح روی کار می­خوابد و ظاهرا ارتفاعی کم­تر از پشم و نخ از خود نشان می­دهد و بعد از اتمام کار، فرش به صورت برجسته دیده می­شود که به صورت گل ابریشم در فرش­هایی مانند کاشان و تبریز استفاده می­شود.

به غیر از نرمی و برجستگی کار، رنگ و لعابی که نخ ابریشمی به کار می­دهد بسیار زیبا و چشم نواز می­باشد و علاوه بر برق و جلایی که به فرش می­دهد، باعث می­شود که رنگ متلونی از فرش در چشم بیننده به­وجود بیاید. اگر شما از طرف خواب فرش به آن نگاه بکنید یک طیف رنگی ملاحظه می­کنید که با رفتن به سمت دیگر فرش و نگاه به آن، رنگ دیگری از فرش در چشم شما پدیدار می­گردد که این نکته نیز از جذابیت­های منحصر به فرد فرش تمام ابریشمی خواهد بود.

فرش­های تمام ابریشم قم، تبریز و اصفهان از نمونه­های بسیار زیبا و شاهکار فرش ایرانی می­باشند.

کرک:

کرک چیست؟ در اصطلاح امروزی به پرز فرش­هایی که با پشم خیلی خوب و مرغوب بافته می­شوند کرک می­گویند. این مطلب خیلی صحیح نیست. چرا که در اصل کرک به موی زیر دست شتر اتلاق می­شود که به ندرت می­توان آن­را تهیه کرد. شاید برخی معتقد باشند که کرک به موهای نرمی گفته می­شود که در حین شانه کردن بدن گوسفند، بز و یا شتر به دست می­آید. اگر این تعریف را نیز درست بدانیم میزان کرکی که به دست می­آید بسیار کم است و نمی­توان این حجم از فرش کرک را در کشور تولید کرد.

پس کرک چیست؟ در اصطلاح امروزی و بازاری فرش، به پشم گوسفند مرینوس که نژادی انگلیسی داشته و جنس بسیار مرغوبی دارد، کرک گفته می­شود.

به علت جنس مرغوب و کم بودن این نوع پشم نسبت به پشم­های موجود، فرشی که با پرز کرک بافته می­شود از کیفیتی بهتر، ظرافتی بیشتر و قیمتی بالاتر برخوردار است.

• پشم:

نخ پشمی: نخ پشمی مرسوم­ترین و رایج­ترین نخ در صنعت فرش بوده است که امروزه هم بسیار کاربرد دارد. از این نوع نخ که از ریسیدن پشم گوسفند به دست می­آید، در بافت فرش و تابلو فرش استفاده می­شود.

امروزه بیشتر فرش­های عشایری و بختیاری از این نوع نخ تهیه می­شوند.

برخی از فرش­های عشایری که در کردستان و سنندج بافته می­شوند ارگانیک هستند. به این معنی که رنگ پشم آن­ها گیاهی بوده و پشم آن­ها دستریس می­باشند که این فرش­ها از لحاظ سلامت و بهداشت بسیار سالم و طبیعی و سازگار با محیط زیست هستند.

عوامل گوناگونی در کیفیت پشم به دست آمده مانند نژاد گوسفند، سن گوسفند، زمان چیدن پشم و . . . تاثیرگذارند.

پشم گوسفندان ایرانی معمولا از ضخامت بالایی برخوردارند که به همین علت زبری و استحکام خیلی زیادی دارند و این خصوصیات برای تولید فرش بسیار مناسبند.

پشم گوسفندانی که در بهار چیده شده باشد با کیفیت­تر از پشم گوسفندانی است که در فصل پاییز چیده می­شوند. البته خود فصل بهار نیز به مناطق مختلف کشور بستگی دارد. برای مثال بهار در استان فارس تقریبا از 20 اسفند آغاز می­شود ولی بهار کردستان از اردیبهشت ماه آغاز می­گردد. علاوه بر این موارد نوع چرای گوسفندان نیز در کیفیت پشم آن­ها تاثیر دارد. پشم گوسفندانی که در کوهستان و مناطق معتدل چرا کرده باشند، کیفیت بالاتری نسبت به پشم گوسفندانی که در مناطق مرطوب و دشت چرا می­کنند دارند.

پشم سفید گوسفند نسبت به سایر پشم­ها، از رنگ پذیری بهتری برخوردار است. البته که پشم سفید خالص به جز نژاد خاصی در سیستان نداریم. بلکه رنگ اصلی پشم به رنگ زرد کم­رنگ یا نخودی می­باشد.

از پشم برای بافت فرش به عنوان پرز و یا گوشت فرش استفاده می­شود ولی در برخی از نقاط ایران مانند عشایر و ایلیات از پشم به عنوان تار و پود فرش نیز استفاده می­کنند.

پود را برای بهتر دیده شدن رنگ می­کنند که برای این کار پنبه بسیار مناسب است و رنگ را به خوبی به خود جذب می­کند و بعد از رنگرزی از جمع­شدگی محفوظ می­ماند. البته خود رنگ پودها بسته به رنگ اصلی فرش ممکن است متفاوت باشد و می­توان به صورت سفارشی آن­ها را رنگ کرد ولی معمولا پودها را توسط ماده رنگی نیل، آبی، می­کنند.

البته این رنگرزی به دلیل مقرون به صرفه بودن و آسان بودن است که توسط نیل انجام می­شود.

در بحث نگه­داری و حفاظت از فرش­هایی که با نخ پنبه­ایی بافته می­شوند این نکته لازم به ذکر است که رطوبت و قرار گرفتن فرش در فضای نمور باعث آسیب­دیدگی و از بین رفتن پنبه می­شود.

جهت خرید و فروش  فرش با قیمت مناسب و مشاهده سایر  آگهی رایگان به سایت شهر24 مراجعه فرمایید