معرفی فرش مود

آشنایی با فرش مود

روستای مود واقع در ۳۸ کیلومتری جنوب شرقی بیرجند از دیگر مناطق معتبر و شناخته شده قالیبافی نه تنها در بیرجند بلکه در جنوب خراسان می باشد. کیفیت و نوع مرغوب قالیهای مود در سالهای گذشته شهرت جهانی را نه تنها برای خود بلکه برای شهر بیرجند بدنبال داشته است.

عده ای عقیده دارند که اولین بار جهت ایجاد کارگاههای قالیبافی استادکاری از درخش به این روستا آورده شده و لذا از لحاظ قدمت و سابقه بافت، پس از روستای درخش قرار دارد. اما آنچه که در حال حاضر و با مشاهده سبک دارهای قالی در این منطقه توجه هر بیننده را بخود جلب می نماید، شباهت کامل دستگاههای قدیمی قالیبافی منطقه بیرجند با دستگاههای قدیمی قالیبافی استان کرمان است.

فرش مود

روش چله کشی فارسی و شیوه نصب آن بر روی دار قالی و همچنین شکل و نحوه کار دارهای قالی در تمامی موارد منطبق با نوع دارهای کرمانی است. از لحاظ شکل ظاهری، برخی از دارها فاقد قسمتهای راست رو و چپ رو هستند و صرفاً از دو بخش سر دار و زیر دار تشکیل شده اند. این قبیل دارهای قالی به کرات در مناطق مختلف استان کرمان مشاهده شده است.

اما شهرت و آوازه بسیار زیاد قالیهای مود، باعث گشت بسیاری از دست اندرکاران، خریداران و حتی تجار، فرش بیرجند را با نام مود معرفی نموده و بسیاری از بافته های منطقه بیرجند را به آن نسبت دهند. بعلت فقر اقتصادی قریب به ۳۰ سال است که قالی مود از معیارها و اندازه های واقعی خود فاصله گرفته ولی علیرغم این مسأله هنوز نیز بطور گسترده در تولید قالی منطقه بیرجند دارای اهمیت و اعتبار خاصی است.

صنایع دستی روستای مود

استفاده از مواد اولیه نامرغوب و کاهش نسبی کیفیت قالیهای مود دیر زمانی است که باعث گردیده دیگر مناطق و روستاهای بیرجند گوی سبقت را ربوده و با استفاده از نام مود و اطلاق آن بر بافته های خود بازار قالی بیرجند بویژه روستای مود را زنده نگه دارند و باید اذعان داشت که در این راه موفق بوده اند و خیل عظیمی از قالیهای که هم اکنون در داخل و خارج از کشور تحت عنوان مود عرضه میگردد، حاصل دست بسیاری از بافندگان دیگر مناطق همجوار می باشد.

استاد حاج حسین امینی بزرگترین و مشهورترین تولید کننده قالی معاصر بیرجند در خصوص علل رکود و تنزل قالی مود می گوید: متأسفانه کم کم قالیهای مود به نحوی خراب شد. در آن زمان در بلوچستان بازار خرید و فروش و حتی تولید فرش وجود نداشت، بهمین دلیل روستای مود مورد توجه بزرگان و ثروتمندان بلوچ قرار گرفت و بخش زیادی از قالیهای مود وارد بازار بلوچستان شد.

پس از ورود نوع رنگهای شیمیایی باز هم بسیاری از قالیهای مود وارد بازار سیستان می شد و با توجه به اینکه رنگ آنها همان شفافیت و درخشندگی سابق را داشت و خریداران بلوچی قدرت تشخیص آنرا نداشتند، با همان قیمت به خرید آن اقدام می نمودند و این امر بطور مستمر ادامه یافت و پس از مدتی تمام قالیهای مود به این صورت عرضه شدند. مقداری که به خارج و مناطق دیگر فرستاده شد پس از مدتی رنگ باخت و مواد اولیه آن نامرغوب تشخیص داده شد و باعث از بین رفتن وجهه و اعتبار فرش مود گردید که این امر در کل بازار فرش بیرجند بی تأثیر نبود.

به نظر من بلوجستان عامل انحراف قالی مود شد. نقطه نظرات استاد امینی جای بحث و کنجکاویهای عمیقی دارد. شاید بسیاری از عواقب و نابسامانیهای امروز در روستای مود بی ارتباط با این عرضه نباشد. استاد امینی شروع این اوضاع را به سالهای ۱۳۳۰ تا ۱۳۵۰ نسبت می دهد که عواقب آن هنوز نیز قابل مشاهده می باشد. اگر چه بسیاری از خبرگان از جمله استاد امینی از سالهای اول دهه ۱۳۳۰ در ترمیم و بازسازی قالی بیرجند کوشش فراوانی نمودند اما به عقیده تجار و دست اندرکاران فرش در بیرجند روستای مود هیچگاه نتوانست درجه و اعتبار گذشته خود را در میان مناطق قالیبافی بیرجند همچون گذشته باز یابد.

در واقع می توان گفت امروزه نام مود بیش از قالی آن محبوبیت جهانی دارد. اما از همین سالهاست که روستای درخش تحولات زیربنایی را در بافته های خود آغاز نمود. گام 1 - طرحهای رایج: عمده طرحهای رایج در قالی های مود را می توان در یکی از گروه های زیر قرارداد:

- خشتی: خشتی را چهار فصل یا بختیاری گویند. این نقش فاقد لچک و ترنج می باشد.

وجود مربعهایی برنگهای مختلف در کنار یکدیگر که هر یک نقش متفاوت با دیگری را به شکل گل، ماهی، درخت و … در خود دارد علل نامگذاری نقش خشتی بر آن است و اگر فقط از گل و گیاه استفاده شود، آنرا طرح خشتی بختیاری می نامند. این نقش از نقوش پر طرفدار در بین بافندگان می باشد و هم اکنون نزدیک به 50% بافندگان مودی این نقش را می بافند.